OBN onderzoek aan herstel van hoogvenen
Binnen het programma Ontwikkeling en Beheer van Natuurkwaliteit (OBN) is er de afgelopen jaren veel onderzoek uitgevoerd. Hieronder is dit onderzoek kort samengevat en zijn er links opgenomen naar de rapportages.
Omdat herstelmaatregelen in de vorige eeuw wisselend succes hadden en de hoge stikstofdepositie een duidelijk stempel zette op de hoogvenen, was het onduidelijk of herstel nog wel mogelijk was en onder welke voorwaarden. Dit was voor de directie Kennis van het toenmalige ministerie van LNV aanleiding om onderzoek op te starten naar de herstelmogelijkheden van hoogveensystemen in Nederland in het kader van het kennisnetwerk ‘Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit’ (voorheen Overlevingsplan Bos en Natuur, OBN).
Als eerste stap is in 1996 alle op dat moment beschikbare kennis bijeengebracht in een preadvies (Schouwenaars et al. 1997), waarin tevens onderzoek is geformuleerd om te achterhalen wat de sleutelfactoren zijn die het herstel succesvol maken. Een enigszins bewerkte versie van dit preadvies verscheen in 2002 als OBN-rapport (Schouwenaars et al. 2002). Op basis van de informatie in dit preadvies zijn keuzes gemaakt voor de strategie, zodat de meest knellende kennislacunes konden worden geselecteerd en aangepakt in de eerste onderzoeksfase (1998-2002). In de eerste fase van het OBN-onderzoek lag de nadruk op de te herstellen standplaatscondities van de typische hoogveenvegetaties. Daarnaast is echter (voor het eerst binnen het OBN) meteen ook duidelijk aandacht besteed aan de faunacomponent.
In 2003 verscheen een eindrapport (Tomassen et al. 2003) dat de resultaten van de eerste fase van het OBN-hoogveenonderzoek samenvat, die zijn beschreven in tientallen publicaties. Van groot belang voor het herstelbeheer in hoogvenen in Nederland - én buitenland - zijn daarnaast de resultaten van tien jaar samenwerking van Ierse en Nederlandse organisaties voor natuurbeheer en Ierse en Nederlandse wetenschappers in hoogvenen, die zijn vastgelegd in het boek “Conservation and restoration of raised bogs” (Schouten 2002). De inzichten die deze Iers-Nederlandse samenwerking heeft opgeleverd - met name de resultaten van het onderzoek van Van der Schaaf en Streefkerk naar de hydrolgie van hoogvenen - zijn ook verwerkt in het OBN-onderzoek.
In de tweede fase van het OBN-hoogveenonderzoek (2004-2006) is de nadruk verschoven naar het vergroten van de schaal van de experimenten met herstelmaatregelen in hoogveen (Tomassen et al. 2011a). In 2006 is opdracht verleend om een aantal lopende experimenten uit de tweede fase te blijven volgen. Ook zijn nieuwe experimenten gestart, onder andere om beter inzicht te krijgen in het effect van berken en effectieve maatregelen om berken te verwijderen.
Zowel in verband met de sturende processen in hoogveensystemen, als in het functioneren van de fauna is in de afgelopen jaren de betekenis van de landschapsschaal in het herstel en beheer steeds duidelijker naar voren gekomen. Dit is o.a. uitgewerkt in het onderzoek naar de effecten van aantastingen en herstelbeheer op de watermacrofauna in het Korenburgerveen. Na de verbreding van het OBN-kennisnetwerk, vanaf 2008, is onderzoek gestart waarin het herstel op landschapsschaal voorop staat (Verberk et al. 2009, Van Duinen et al. 2009).
De belangrijkste conclusies uit het onderzoek van de periode 1998-2010 voor het herstelbeheer van hoogveenrestanten zijn in een samenvattend rapport bijeengezet. Dit rapport geeft bovendien een stappenplan voor het toekomstige herstelbeheer van hoogvenen.
In 2017 is een rapport afgerond waarin de kennis, praktijkervaring en kennisleemten bij de inrichting van hoogveenkernen, randzones en bufferzones bijeen is gebracht (Van Duinen e.a. (2017) Duurzaam herstel van hoogveenlandschappen).
Hieronder staan de directe links naar de OBN rapporten over hoogveenherstel. De rapporten zijn in PDF formaat te downloaden op de site Natuurkennis.nl.
Kartering van de habitattypen Actief en Herstellend hoogveen in Nederland
Onderzoek ten behoeve van herstel en beheer van Nederlandse hoogvenen (fase 1)
Ontwikkeling en herstel van hoogveensystemen: bestaande kennis en benodigd onderzoek (preadvies)
Hoogveenontwikkeling in veentjes en kleinschalige hoogveencomplexen op het Dwingelerveld
De onderzoeksresultaten van het OBN-onderzoek "Herstel van biodiversiteit en landschapsecologische relaties in het natte zandlandschap" zijn ook voor de hoogvenen relevant. Hieronder de links naar de verschillende deelrapporten: